بررسی ویژگی های سفال و سرامیک معاصر در مناطق شاخص ایران(نطنز، میبد، لالجین، شهرضا، قم، استهبان)

صنایع دستی و هنر های سنتی ایران، پیش از آن که به دورانی خاص وابسته باشد، حکایت از خاطره ای بس دور و گرامی دارد که طی گذشت قرون و اعصار به امانت به دست ما رسیده است و چنین است که حاصلی خالص و خلاصه شده از همه دوره های به ظاهر گوناگون تاریخ هنر ما را در خود گرد آورده است. بی آن که به مدعایی ایستاده باشد، یادآور کوشش و عشق فراوانی است که جان هنرمند و صنعت گر ایرانی را یک سره در اختیار خود گرفته و ضامن بقای آن بوده است. در این میان هنر سفال و سرامیک سازی همیشه در پیوند و ارتباطی ناگسستنی با اعتقادات، باورها، آداب و سنن قومی ـ محلی و منطقه ای بوده و تجلی گاه ذوق و سلیقه هنرمند ایرانی گردیده است. سفال و سرامیک از جمله هنرهای سنتی است که هنوز موقعیت و جایگاه ویژه خود را در ایران حفظ کرده، و در گستره جغرافیایی و مناطق مختلف این مرز و بوم به هر شکل به حیات خود ادامه می دهد. آشنا نبودن مردم با پیشینه فرهنگی، تاریخی و هنری خود، محو شدن هنرهای سنتی و صنایع دستی در دنیای مدرن، معرفی نشدن ویژگی های هنری و فنی سفال و سرامیک در مناطق شاخص ایران، و کم حمایتی های سازمان ها و ارگان های مربوطه، این هنر را معیار های اصیل در بی توجهی با نسل جدید مواجه کرده است. در راستای نیل به اهداف ارزنده و مفید، در هنر سفال و سرامیک جای بسی تامل می نماید تا به شناخت، بررسی و معرفی ویژگی های این هنرـ صنعت در دوران معاصر و توصیف آن در مناطق شاخص ایران پرداخته شود. در دوره معاصر شناخت و معرفی این هنر، اشاراتی در جهت استفاده و کاربری این پدیده را به همراه خواهد داشت که در صورت تلاش و پیگیری خواهیم توانست رسم امانت گذشتگان را به درستی به نسل آینده انتقال دهیم. در مورد این هنر که آشنایی با آن لازم و ضرری به نظر می رسد اطلاعات مکتوب و منابع مدونی در دوره معاصر وجود ندارد. این پژوهش با نگاهی به پیشینه هنر سفال و سرامیک در مناطق شاخص و ترسیم نمودار خویشاوندی و حرفه ای به بررسی ویژگی های هنری و فنی آن خواهد پرداخت. اهداف کلی در این مطالعه، شناسایی مواد و مصالح اولیه، تکنیک های رایج، تزیینات، طرح ها و نقوش، رنگ و لعاب همراه با تعریف ابزار و دستگاه ها، محصول و تولیدات و نوع کارکرد آنها است. در ادامه به واژگان رایج، معرفی هنرمندان و صنعت گران برجسته در دوره معاصر و در پایان اطلاعات و داده های دریافتی مورد بحث و مقایسه قرار خواهند گرفت. لذا فرضیات و سوالات اصلی پژوهش عبارتند از: ـ مواد و مصالح موجود در محدوده حوزه پژوهش عامل اصلی رواج و رونق سفال و سرامیک در منطقه است. ـ طرح ها و نقوش کاربردی برگرفته از فرهنگ و سنت های بومی و منطقه ای است. ـ شیوه های تولید و تکنیک ساخت در هر منطقه متفاوت است. ـ فرم و عملکرد اشیاء تولیدی در هر منطقه متفاوت است. روش کلی تحقیق توصیفی بوده و از نظر کاربرد بنیادی و به لحاظ رویکرد فنی کیفی است. شیوه دست یابی به اطلاعات مطالعات کتابخانه ای و به خصوص بر اساس پژوهش های میدانی استوار است. داده های میدانی بر اساس مصاحبه، پرسشنامه و عکس برداری مستقیم می باشد. جامعه آماری در شهر ها، کارگاه های شاخص و فعال موجود درمحدوده حوزه پژوهش می باشد. این پژوهش شامل هفت فصل می باشد که در فصل اول تا ششم به بررسی ویژگی های سفال و سرامیک در شش شهرستان شاخص، یعنی نطنز، میبد، لالجین، شهرضا، قم و استهبان پرداخته می شود. فهرست بندی تمام فصول از یک الگوی تنظیم شده پیروی می کند. ابتدا پیرامون پیشینه سفال و سرامیک در این مناطق توضیحات کلی ارایه گردیده، سپس بر اساس داده های اخذ شده از آن، نمودار خویشاوندی و حرفه ای کارگاه های مورد بررسی ترسیم می گردد. بر اساس یک دسته بندی کلی، مواد و مصالح اولیه و تکنیک های ساخت بدنه، تزیینات، طبقه بندی طرح ها و نقوش، رنگ آمیزی و نقاشی، محصول وتولیدات، لعاب کاری، ابزار و دستگاه ها و کاربرد آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و در نهایت با ترسیم جداول مربوط به هر قسمت، جدول مشخصات و ویژگی های سفال و سرامیک هر منطقه ارایه می گردد. در فصل هفتم با ارایه جدول بررسی تطبیقی سفال و سرامیک در مناطق شاخص ایران، تک تک عناصر مورد مطالعه و تطبیق آن ها با یکدیگر مورد بحث و مقایسه قرار می گیرد. از مشکلات موجود در حوزه پژوهش، می توان به پراکندگی مناطق مورد مطالعه، نبودن منبع مدون در زمینه هنرسفال و سرامیک معاصر و به تبع آن دسته بندی منابع جمع آوری شده و نبودن شناخت کامل و معرفی نشدن کارگاه های مربوطه از سوی سازمان ها و مراکز مرتبط با این هنر اشاره کرد.